Voor mijn opleiding Spiritualiteit en Zingeving kreeg ik de opdracht om een voorwerp mee te nemen dat een verlies uit mijn leven symboliseert en daar iets over te vertellen. Ik koos als thema mijn onvervulde kinderwens, want dit heeft een diepe impact gehad op mijn leven. Het verlangen naar een eigen gezin, een langgekoesterde wens die nooit in vervulling is gegaan. Het verdriet en de onzichtbare rouw die daarmee gepaard gaan is diepgaand en complex. Het leven is immers niet maakbaar.
Als voorwerp had ik een steen meegenomen die ik heb gevonden in Lanzarote. Vorig jaar maart was ik daar op een sjamanistische retraite waar we werkten met de archetypes. Op de dag dat het moederarchetype centraal stond gingen we op zoek naar olivijnstenen. De steen vertegenwoordigt niet alleen de koesterende moeder die we allemaal in ons hebben, maar symboliseert ook mijn verlangen en diepere wens om een eigen gezin en familie op te bouwen. Ondanks dat mijn leven op veel vlakken op orde was, bleef er altijd een groot gemis en een gevoel van incompleetheid omdat deze wens onvervuld bleef. Dit onvervulde verlangen en de leegte die het ontbreken ervan in mijn leven meebrengt zijn verweven met onzichtbare rouw die moeilijk te delen is met anderen. In zulke gevallen kan muziek een troostende rol spelen, zoals het nummer “De Wens” van Marco Borsato, dat de diepere emotionele lagen en verlangens mooi verwoordt.
Onvervuld verlangen
De impact van ongewenste kinderloosheid bij kanker is een onderwerp waar zelden over gesproken wordt, maar dat wel gehoord mag worden. Onvruchtbaarheid als gevolg van kankerbehandelingen roept een wervelwind aan emoties op: verdriet, rouw, leegte, woede. Het is een diep gemis dat niet zomaar overgaat. Je verliest niet alleen de mogelijkheid om een kind te krijgen, maar ook een toekomstbeeld. Een droom. Een vanzelfsprekendheid. Wat als er geen gezin komt? Wat als dat het offer is dat je brengt om te blijven leven? Het leven is niet maakbaar en vraagt soms om overgave aan dat wat je niet hebt kunnen kiezen.
Wat me diep heeft geraakt is het gebrek aan aandacht en erkenning voor wat bepaalde medische stappen emotioneel teweegbrengen. Ik herinner me nog precies het moment dat ik mijn eerste hormooninjectie kreeg om mijn eierstokken stil te leggen. Ik kreeg direct hevige pijn in mijn hart. Niet symbolisch, maar lichamelijk voelbaar. Een fysieke reactie op een ingreep die veel groter voelde dan het medisch kader waarin het werd geplaatst. Voor mij markeerde dat moment iets definitiefs. Alsof mijn lichaam zei: hier stopt iets wezenlijks. Niet alleen de vruchtbaarheid werd uitgeschakeld, maar ook een toekomstbeeld, een verlangen, een lijn van leven die ik me jarenlang had voorgesteld.
Het voelde dat ik op dat moment afscheid moest nemen van mijn kinderwens. Die emotionele impact werd in de zorg niet gezien, niet benoemd. Het werd behandeld als een standaardprocedure, als een technische handeling in een groter plan. Maar voor mij was het allesbehalve technisch. Het voelde alsof ik iets van mijn vrouw-zijn moest loslaten en dat raakt. Inmiddels weet ik uit ervaring dat lichaam en geest niet los zijn te koppelen. Wij zijn voelende, emotionele wezens. Alles is verbonden. Lichaam en ziel zijn verweven.
Soms voelt een medische handeling als een ingreep in je levenslijn en de impact daarvan verdient erkenning. Ik heb er bewust voor gekozen om geen eicellen in te vriezen. Voor mij voelde dat niet als mijn weg. Niet omdat het verlangen er niet was, maar omdat mijn intuïtie iets anders zei. Ik koos voor leven. Niet alleen lichamelijk, maar ook spiritueel en emotioneel. Ik koos ervoor om trouw te zijn aan mezelf, ook al wist ik niet waar het me zou brengen.
ZINGEVING ZONDER KINDEREN
Met het verlies van de kinderwens komt ook de vraag: waar leef ik dan voor? Wat is mijn bijdrage als ik geen moeder word? Houdt het leven op als je geen kinderen krijgt? Natuurlijk niet, maar zo voelt het soms wel. Je toekomst ziet er ineens anders uit dan je jezelf had voorgesteld. Dat vraagt tijd. Tijd om te rouwen, te herijken, te herzien en tijd om te helen. Het betekent opnieuw uitvinden wie je bent en hoe je wilt leven.
Daten wordt bijvoorbeeld anders. Eerder was ik op zoek naar een man als mogelijke vader voor mijn kinderen. Dat verlangen gaf richting en doel aan relaties. Nu is die rol weggevallen en daarmee is ook de hele dynamiek veranderd. Ik heb ineens geen man meer ‘nodig’. Niet om iets op te bouwen. Niet voor een toekomst met een gezin. Als iemand nu in mijn leven komt, dan is het omdat hij écht iets toevoegt.
Omdat het leven samen rijker is dan alleen. En dat geeft ruimte, maar het maakt ook scherp: als er liefde komt, dan graag zuiver. Volwaardig. Vrij. Maar zo iemand vind je niet zomaar, want om op dat niveau te verbinden is ook ontwikkeling nodig aan beide kanten. Het vraagt volwassenheid, emotionele beschikbaarheid en de bereidheid om elkaar echt te ontmoeten.
Vrienden met kinderen lijken opeens in een andere levensfase te zitten. De vanzelfsprekende structuur van een gezinsleven is er niet. Je moet je eigen kaders scheppen, je eigen keuzes maken en dat is soms verwarrend en pijnlijk, maar het biedt ook vrijheid en creatiekracht. Opeens zie je ook dat het ouderschap, hoe bijzonder en mooi ook, een offer vraagt. Dat zag ik vroeger niet zo helder.
Ik deed een tijd geleden de oefening Levenskompas vanuit ACT (Acceptance and Commitment Therapy). Daarin kijk je naar waarden die richting geven aan je leven. Voor het eerst was het vakje ‘ouderschap’ niet meer leeg. Want ook al heb ik geen kinderen, ik ben er wel. Voor mijn neefjes, nichtjes, buurkindjes, kinderen van vriendinnen. Ik ben tante, buurvrouw, vriendin en voor velen een veilige plek. Het leven doorgeven hoeft niet per se via bloedlijnen. Het kan ook via aandacht, liefde en aanwezigheid. Zingeving zit soms juist in het anders invullen van wat je ooit dacht dat je pad zou zijn.
Een eigen plek
Of je nu wel of geen kinderwens had, het leven laat zich niet altijd sturen. We krijgen de kaarten in handen waar we mee moeten leren spelen. Voor ouders ligt er vaak een duidelijke route: minstens achttien jaar lang is er een vanzelfsprekende rol en verantwoordelijkheid. De ouderrol vormt bij velen een belangrijk deel van hun identiteit. Zonder kinderen loop je een ander pad. Je plek in het gezin van herkomst verandert. Ook in de dynamiek met familie, vrienden en kennissen schuif je op.. Er ontstaat ruimte, maar ook leegte. En het vraagt moed om die ruimte niet als leegte te zien, maar als uitnodiging. Een uitnodiging om zelf vorm te geven aan wie je bent en hoe je wilt bijdragen.
Met het schrijven van deze blog wil ik laten zien dat ook het leven zonder eigen kinderen rijk en vervullend kan zijn. Niet ter vervanging van wat er niet is, maar als een leven dat anders vorm heeft gekregen. Ja, er is verdriet. Een leegte die ik heb leren dragen. Maar er is ook ruimte gekomen. Voor verwondering, voor betekenis, verbondenheid en vreugde. Er is liefde in vele vormen.
Gelukkig zonder kinderen, dat is mogelijk.
Maar tante ben ik wél en dat is een rol die ik met hart en ziel vervul. Voor mijn vijf nichtjes en twee neefjes ga ik door het vuur. Ze houden me zacht. Ze houden me levend. Zij herinneren me eraan dat het leven, hoe onvoorspelbaar ook, altijd iets doorgeeft. Niet altijd met een naam op papier, maar wel als een afdruk in het hart.
De rol van tantes en ooms
Relatiewetenschapper Dr. Robert Milardo heeft onderzoek gedaan naar de rol van tantes en ooms, en zijn bevindingen waren dat zij vaak directe mentors zijn voor hun neefjes en nichtjes. Deze relatie is geen eenrichtingsverkeer; het biedt ook vervulling en betekenis aan degenen die zelf geen kinderen hebben.
Als ooms en tantes een speciale band met een nichtje of neefje ontwikkelen, overstijgt deze vaak de verplichte familiebanden. Zij kunnen de geest van hun neven en nichten verruimen, gewoon door te zijn wie ze zijn.
De Onconventionele Route
Een leven zonder kinderen vraagt om eigen initiatief,
het zoeken naar nieuwe vriendschappen wanneer bestaande vrienden druk zijn met hun gezinsleven en het vinden van vervulling in jezelf.
Denk eens aan al die kinderen van getrouwde ouders die tantes en ooms hebben die alleenstaand zijn en een volwaardig en vervullend leven leiden. Deze relaties bieden een uniek perspectief en verrijken het leven van zowel de volwassenen als de kinderen.